studium generale; eat love

Eerst een voordracht van Sanne Tienhoven (schrijf ik dit zo goed?) over de film Birds van Hitchcock. Onderbuik gevoelens, emoties worden in deze film niet zozeer door de spelers getoond, als wel door zwermen aanvallende vogels. En wat gebeurt er als je die vogels weglaat? In een bewerking van een kunstenaar (naam vergeten) zie je dan het effect van zich door een onzichtbare kracht bedreigd voelende mensen. Wordt er wel een stuk spannender van; je wordt meer op je eigen fantasie en onbewust gevoelde dreigingen teruggeworpen.

Dan een lezing van Louise Schouwenburg over het werk van Marije Vogelzang, een jonge kunstenaar die zich toelegt op het ontwerpen van maaltijden en hapjes. Ze heeft altijd van tevoren onderzoek gedaan naar het statement dat ze wil maken en wil aldus een boodschap overbrengen die het bewustzijn stimuleert. Bijvoorbeeld cakejes in laagjes die een samenhang vertonen met bodemverontreiniging. Enkele thema's uit haar werk: recycling, maatschappij kritiek, overvloed, voedsel als troost.

Bekruipt mij toch een gevoel van decadentie bij het zien van het gebruik van eten als middel om een boodschap over te brengen. Bovendien vond ik de voedselobjecten lang niet altijd mooi of kunstzinnig. Een filmpje over het Spaanse restaurant El Bulli, naar zeggen het beste restaurant ter wereld, liet meer artistieke hoogstandjes zien, zie foto's.

Vooraleerst kunnen we constateren dat er een verband is tussen emoties en eten. Emotioneel eten is te herkennen aan een snel opkomende trek, die geen uitstel verdraagt. Er gaat een teleurstelling of emotionele prikkel aan vooraf. De trek is specifiek, men gaat op zoek naar speciale smaaksensaties, en onbewust blijft men door eten. Dit soort eten tot je nemen eindigt meestal met een schuldgevoel, dat weer afgekocht kan worden met een nieuwe emotionele eetbui. Emotioneel eten heeft dus ook een cyclisch aspect.

Maar nu de relatie tussen kunst, emoties en eten. Ik heb er een fundmenteel bezwaar tegen om echt voedsel voor een artistieke boodschap te gebruiken. We kunnen ons niet verschuilen voor de ongelijke schaarste verdeling op de wereld en de problemen die globalisering veroorzaakt. Om dan uit communicatie-overwegingen gebruik te maken van het medium voedsel vind ik oneigenlijk en ongepast. Dergelijke kunst roept bij mij emoties van weerzin op - zie daar een wellicht niet beoogd resultaat van artistiek toegepaste voeding.

Ik heb er geen moeite mee als kunstenaars voedsel nabootsen om iets duidelijk te maken.

Zo heeft Dolores Zorregeuita (de zus van) in Amsterdam een keer geexposeerd met een serie hangende rollades die uitermate knap waren nagebootst. Bij mij roept dat een ontzag op voor de technische vaardigheden van de maker, en vanuit dat ontzag ben ik eerder geneigd om de boodschap te achterhalen. Ik wordt niet zomaar met worst geconfronteerd, ik word met het concept "worst" geconfronteerd, en moet dan vrijwel automatisch nagaan wat dat te betekenen heeft.

Maar dan nu de inpassing van voedsel-kunst in het thema van studium generale. Hoe zorgt dergelijke kunst voor verwaring omtrent de relatie kunst en emotie?

Afegzien van de hierboven genoemde weerslag op mijn gemoed, komt eerst in mij op dat letterlijk kunst uit voedingsmiddelen eerder vanuit een concept gemaakt lijkt te zijn, dus vanuit het oogmerk een bepaald idee uit te dragen, dan een beroep te doen op een gevoel. Zou het concept aanleiding geven tot gevoelens, dan lijken dat eerder zij-effecten dan centrale doelstellingen. In die zin zorgt real-food-art dus niet voor verwarring rondom kunst en emoties, maar kan zij op zich wel sterke emoties oproepen. In mijn geval dus weerzin.

De kunst-eten-kunst dan? Voorzover deze tak van sport erop uit is om een appel te doen op emoties, liggen daar wijd gapend de vele valkuilen open die er rondom kunst en het grote gevoel schijnen te bestaan. Kunst mag namelijk niet vooral uit gevoel ontstaan en mag er niet uitsluitend aan appeleren. Wij staan de concept-kunst voor, om niet achter te lopen op de rest en om ons te onderscheiden van al onze voorgangers. Een soort manierisme dus, die concept-kunst want hier en daar slaat deze benadering natuurlijk volledig door (zie foto).

Tot zover enige bedenkingen. Wat ik veel belangrijker vind, is dat kunst vanuit een passie, een authentiek gevoel bij de maker is ontstaan. Als ik kenners mag geloven, werkt zij dan aanstekelijk (o.m. de Ridder) en weet zij vanzelf te overtuigen.

De worsten van Zorregeuita bijvoorbeeld, ik vind ze overtuigend.

Ars non indulet fames.

uw kather