studium generale; hans flupsen, kandynski en andere intellectualia

Intellectualisme: leer dat alle kennis rationeel is.

Tegenstroming: anti-intellectualisme -afkeer van alle intelligentia. Kan zich uiten in verzet tegen intellectuelen, intellectuele activiteiten of academia. Anti-intellectuelen menen de gewone man te vertegenwoordigen tegenover de intellectuele elilte. Afhankelijk van de stroming gebruikt men diverse retoriek om de intelligentia onderuit te halen. Theocraten zullen intellectualisme associeren met duivels en niet-goddelijk; communisten met anti-revolutionair. Ook het fascisme in Italie ging prat op haar anti-intellectualistische houding.

Zie verder Wikipedia en andere internet-hits.

Na beneveld door een glas wijn Hans Flupsen (muziek-goeroe, programmamaker bij de VPRO) te hebben bezichtigd, besluipt mij een vooraleerst ondefinieerbare irritatie. Later slaat dat om in regelrechte woede, als ik een aanvaring heb gehad met een stuurse klasgenoot en het niet echt lekker ging met glaceren.

Ik voorvoelde al een week dat het deze keer niets ging worden met mijn blog. Dat begon ik zelf verdacht te vinden. Ik wist nog helemaal niet wat Flupsen te melden had, of hij iets te melden had, en dus ook niet hoe ik daarop zou gaan reageren. Maar ik ben dus boos. Eerlijkheidshalve was dat dus gedeeltelijk een self-fullfillingprophecy en anderzijds zonder meer getriggerd door het elitaire onderonsje wat- wellicht niet door Flupsen zo bedoeld - tijdens de lezing ontstond.

Ik wil u graag meer duidelijkheid bieden.

Ik voorvoelde van alles en nog wat, maar wens verre te blijven van paranormale pretenties. Ik weet namelijk niet zo heel veel van muziek en kwam er achter dat ik me op voorhand eigenlijk al buiten gesloten voelde. Ik ergerde me rot aan de semi-gezellige setting waarin we met zijn allen rond de spreker gegroepeerd werden, bedoeld als uitnodiging voor een goed gesprek. Dat gesprek kwam er ook, maar kon slechts gevoerd worden met enkelen. Wie zijn godverdomme John Caige en consorte, vroep ik mij in stilte af. Ik had de indruk dat maar enkelen dat wisten. Ik vroeg me daarentegen hardop af wat we nu aan het doen waren. Onze eigen goede smaak bevestigen, onze identiteit en groepsgevoel definieren, ten koste van de grotere massa die slechts drie accoorden kan aanvoelen?

De muziek die we te horen kregen was divers, vaak prachtig, maar tekort om het grote genieten tot wasdom te kunnen laten komen. Verstorend om na 20 seconden weer los gerukt te worden. Ging het slechts om een indruk, ging het om het etaleren van kennis, werd er gekoketteerd met de eigen schrale achtergrond die glorieus werd overschaduwd door het deugdzame leven van een kenner? Het was mij onduidelijk en ik raakte allengs meer heen en weer geslingerd en meer geirriteerd. Ik voelde me een proleet bij de schone, gelakte elite. U weet, ik hou van overdrijven..

Enige aanknopingspunt is dat er een onderscheid is tussen gelogen en oprechte kunst.

De leugen schuilt hem vooral in vercommercialisering, de corrumperende werking van het gore geld.

Ik zoek het verder bij een eerdere ervaring in dezelfde week. Kandinsky in het Haags Gemeentemuseum.

Er zijn een aantal overeenkomsten tussen datgene wat ik ervoer tijdens de lezing van Flupsen en de tentoonstelling. Ten eerste de relatie met het elitaire. Ten tweede de rol van emoties. Op beiden zal ik hierna ingaan. Verwacht u van mij geen handreiking om de maatschappij te bevrijden van knellende doctrines, hetzij van het volk, hetzij van een stel snobisten. Ik wil slechts verwoorden wat mij hierover invalt als beoogd kunstenaar in een gecorrumpeerde maatschappij.

Eerst wat over Kandinsky en Der Blaue Reiter. Gejat uit Wikipedia:

Der Blaue Reiter (de blauwe ruiter) was een kleine groep gelijkgestemde kunstenaars in Duitsland, die van ongeveer 1911 tot 1914 bestond. De vernieuwingsbeweging ontstond in München. Deze beweging (voluit "Künstlergemeinschaft Der Blaue Reiter") werd in 1911 opgericht door Wassily Kandinsky, Franz Marc, August Macke en Alexej von Jawlensky. De stroming wordt tot het expressionisme gerekend. Er was niet echt sprake van een georganiseerde beweging. Het ging de deelnemers meer om het onderhouden van een vriendschapsband.
De nieuwe kunstideeën kwamen aan het licht bij de uitgave van een almanak "Der Blaue Reiter". De naam van de schildersgroep is afkomstig van de omslag van deze almanak, waarop het schilderij Der Blaue Reiter van Kandinsky uit 1903 te zien is.
Binnen der Blaue Reiter waren de kunstenaars van mening dat elk academisme in strijd was met de ware kunst. Men zag de emotie als voornaamste element van het creatieve vermogen en men trachtte deze tot expressie te brengen.

Door sommigen wordt de beweging van Der Blaue Reiter als intellectueel gezien (NRC, 090210). De kunstenaars wilden het persoonlijke overstijgen en zochten verbinding met het spirituele, waar het gaat om expressie van emoties. Dat riep bij mij gelijk de nodige vertwijfeling op: sommigen van de getoonde werken vond ik ronduit psychedelisch, en in de schijnbaar achteloos aangebrachte streken in een aantal portretten van Jawlenski kon ik weinig intellectueels, weinig doordachts, weinig doelgerichts aantreffen. Daarom niet minder overtuigend, dat is niet wat ik bedoel. Maar een koppeling aan het intellectuele ontging mij. U ziet: een soortgelijk gevoel overviel mij tijdens de lezing hierboven genoemd.

Dan de emoties als zodanig, die de inspiratie vormden voor de werken van Kandinsky en anderen. In de kleurenpracht zeer tot de verbeelding sprekend. Net als de kleurenpracht van de muziek van Schonberg, die aangehaald werd door Flupsen. Emotie uit het cerebrale, en niet uit de lendenen zoals bijvoorbeeld in de hedendaagse popmuziek vaak het geval is.

Waar komt voor mij nu die grens van het betamelijke, die mij drijft tot boosheid in zicht?

Dat is op het moment dat opvattingen tot dogma's verklaard worden, als kenners zich de koning te rijk wanen en de brug naar de massa niet weten te slaan.

Zijn zij daar dan exclusief voor verantwoordelijk? Nee, dat ook weer niet, want van een ieder mag je toch wel een zekere hang naar bewustwording, naar verrijking, naar het verkennen van de eigen benauwde grenzen verwachten. Ik bedoel natuurlijk: dat verwacht ik. En gelukkig kan ik in mijn eentje geen elite vormen.

Of Kandinsky daarin is geslaagd - ik weet het niet. Hij stelde dat iedere kunstuiting een tijdgeest weergeeft, een dan overheersend maatschappelijk onderbuik gevoel. Het feit dat hij nu bij de Blokker op posterformaat of op serviezen zou kunnen prijken is wellicht geen compliment. Hij heeft de massa bereikt, maar ik waag het te betwijfelen of hij haar ook in haar onderbewustzijn heeft weten te raken.

Maar dat een en ander een effect heeft zal ik niet ontkennen. Mijn boze indruk is, dat het hier minimaal om het effect van de bevestiging van het ons-kent-ons gevoel gaat.

Wil ik dat ook? Als aankomend kunstenbakker? Ik wil een, un, effect, dat had ik u al te kennen gegeven. Wil ik dat vooral bij mijn beoogde volgelingen? Nee, nee, alstublieft niet. Spaar mij voor het kluizenaarschap van een groep wereldverbeteraars die als waren zij outsiders, zie Marijn Akkermans voor het tegendeel!, denken een zinvolle bijdrage aan het bestaan van anderen te leveren. Zij dienen hoofdzakelijk zichzelf. Ja, roept u maar! Ik ben nou toch boos en een reprimande kan er ook nog wel bij.

Wat wil ik dan wel? Godsamme, gewoon lekker bezig zijn! Nu val je door de mand, loeder, we hebben je! jennen de spreekkoren in mijn hoofd. Of in het uwe, dat kan ik met mijn voorbehoud bij het bovennatuurlijke niet overzien.

En met dat lekker bezig zijn, zoek ik het zowel in het cerebrale als in het laag bij de grondse. Vormen zijn voor mij studie-objecten, misschien leg ik ze ooit af en concentreer mij op louter kleur, klank. Of iemand dan nog snapt wat ik bedoelde kan ik u net zo min als een Kandinsky garanderen. Ik ben wel altijd bereid tot een gesprek, dat wel.

Tot slot maak ik u nog graag deelgenoot van een van mijn recente emotionele erupties in beeld. Ik hou het klein, want per slot van rekening waren we ooit allemaal kind. En zelfs als we in dat deel van ons leven ons de koning te rijk waanden, we voelden ons toch met elkaar verbonden in het spel.

U treft een zelfportret in inkt, dan heeft u er eindelijk een kop bij. Ik ben daar boos, na afloop van de lezing, een rottige les en wat schermutselingen in mijn persoonlijke leven.

En u treft drie portretjes van kinderen aan, papier met glacis, mdf.

De kinderen hebben een innerlijke beleving. Boos, onderzoekend? U mag het zeggen. De drie verschillende kleuren van het glacis bieden u hopelijk meer houvast.

Ave, alea iacta est.

De volgende keer wellicht meer troost.

Uw kather