Birgit Meyer vertelt over een wel heel specifiek aspect van de beeldende kunst: horrorfilms uit met name Ghana. Ze vertelt over de achtergronden van Ghanese films: moreel van karakter, gebaseerd op het dagelijks leven en met de intentie de inheemse goden te demoniseren ten gunste van de heersende leer van de Pinksterkerk.
Een aantal thema's kunnen worden onderscheiden: misbruik en sexualiteit, de strijd tussen goed en kwaad, vruchtbaarheid, rijkdom, de transformatie van mens naar dier en vice versa, het samengaan van angst en plezier.
Ze toont een aantal fragmenten, die voor onze verwende westerse blik een naief, aandoenlijk beeld oproepen. Special effects die ik met mijn Nikon-gadget zo zou kunnen nabootsen, de overdreven mimiek van acteurs - alsof het spelen een doel op zich is geworden, het trage tempo wat ons eraan zou kunnen herinneren dat niet alle vermaak zo vlug als mogelijk tot een uitgeslingerd hoogtepunt zou moeten leiden. Kleurrijke posters die de bevolking naar de zaaltjes en kerken moeten lokken om eens lekker te griezelen.
Ik heb een groot respect voor de manier waarop Birgit vertelt: zonder enig oordeel, met empathie, met de wijsheid van achtergrondkennis.
En daar zaten we dan, na afloop van de lezing. Bescheten aan de borrel, aan een gedekte tafel in de kantine, ons af te scheiden van de rest. En vooral: te zoeken naar predikaten die het getoonde voldoende konden kwalificeren om je er machtig over te voelen, maar die chique genoeg bleven om politiek correct te zijn.
Ik noteer: een achterlijke cultuur, kleuterschool werk, moeilijk om er wat over te zeggen (de lafbekken waren ook vertegenwoordigd).
Wat moet ik hier nu mee? Allereerst maar bekennen, dat ik zelf hard heb meegedaan aan het kapittelen van andersdoenden. Dat ik het zelfs aangezwengeld heb. Maar een mea culpa volstaat niet. Ik wil meer weten over de strijd tussen goed en kwaad, de tendensen in de menselijke geest die de wereldbevolking wenst te splijten in twee kampen, de kwetsbaarheid van degenen die zich tonen voor het aangezicht van de zelfverkozen upper-dogs en de relatie die dat alles kan hebben voor de erkenning van kunst.Volgen slechts enige zwart-wit schetsen om de gedachten te ordenen.
Goed en kwaad, het is waarschijnlijk uitgevonden door dezelfde God die achter het ontstaan van het bestaan zit. Filosofen, psychologen, politici en onderwijskundigen hebben zich over het onderscheid gebogen, maar tot een eensluidende opvatting, noch inhoudelijk, noch strategisch, is het nooit gekomen.
Nietsche is de belangrijkste woordvoerder van de afschaffing van de moraal, voorzover zij op de macht van enkelen berust. Hij vindt het goede vooral in de ontwikkeling van de door hem veronderstelde oorspronkelijke kracht van de mens. Zwakheid, met name zoals in zijn ogen gepropageerd door het Christendom, is verfoeilijk en leidt tot de omkering van een natuurlijke constellatie. Door het lijden van Jezus werd zwakte troef, konden minderbedeelden zich omgekeerd superieur voelen aan hen die een sterke fysieke en mentale ontwikkeling hadden mogen doormaken. Deze omkering wijst Nietsche ten enenmale af; een moraal die erop gericht is om macht te verschaffen, en dan ook nog tegen de door hem veronderstelde natuurlijke neiging van de mens om voroal sterk te zijn in, moest afgeworpen worden.
Volgens Kant zit het weer net anders in elkaar. Hij gaat uit van een intrinsieke waardigheid van de mens, die hij als ware het een wet maar te volgen heeft. Of dat nou leuk is of niet.
Hegel op zijn beurt, moet hier weer niets van hebben en stelt, dat het met de mensheid volledig uit de klauwen loopt als het aan het individu wordt overgelaten om het goede van het kwade te scheiden. Wat wij nodig hebben is een zedelijkheid die de belangen van de gemeenschap kan dienen.
En hoe gaat de Pinksterkerk, die de moraal in Ghana beheert, met deze kwestie om? De vraag is relevant, omdat juist in de films die dit land voortbrengt, een geest van het goede over het kwade bedoeld is te zegevieren. Volgens de aanhangers van de Pinksterkerk is het allemaal begonnen met de zondeval: niet een grove overtreding van allerlei veiligheidsbepalingen zoals te vinden in de tien geboden, maar het simpelweg niet luitsteren naar God leidde tot de sterfelijkheid van de mens. Het goede is dus te vinden door naar God te luisteren en het vooral niet zelf te gaan uitvinden. Hoe God tot ons komt is echter niet zo'n eenvoudige zaak - de uitstorting van de heilige geest valt ons nu nog maar zelden ten deel.
Een sypathieke joodse rabbijn (Harald Kushner) openbaart zijn worsteling met goed en kwaad in een boekje getiteld Als het kwaad goede mensen treft.
Hij zoekt een antwoord op alle kwaad door God niet verantwoordelijk te stellen voor dat kwaad, maar hem uitsluitend als antwoord op het kwaad aan te wijzen. Hij is in zijn beleving niet een verantwoordelijke, almachtige schepper, maar een medelijdend wezen dat ons helpt in onze ellende.
En ook van deze redenering hebben weer anderen gehakt gemaakt. Buddhisten streven verlichting na door kortgezegd af te zien van ieder streven, maar ook dat is een staat van zijn die we maar zelden onder gewone stervelingen tegenkomen. Kortom, we komen er met zijn allen, na eeuwen denken, toch niet goed uit.
Laat staan dat ik er nu hier in mijn eentje een richting aan zou kunnen geven. Ik hou het daarom voor het moment maar dicht bij huis: wat gaf mij het recht om mij te verheffen boven de cultuur van een ander continent, me nog wel verschuilend achter de zogenaamde verworvenheden van een vijandige westerse wereld.
Niets. Een vals gevoel van saamhorigheid wellicht. Achteraf kan ik zeggen, dat ik mij mijn misstap realiseerde en erop terug wens te komen.
Ik kreeg dezelfde week een koekje van eigen deeg. Het in mijn vorige blog aan u getoonde werk werd tot onder het maaiveld geschoffeld, door een kenner die meende meer verstand van zaken te hebben dan ik. Ik was goed fout bezig geweest - het idee, de opbouw, de definitie, het glacis, niets deugde.
Erbarmelijke conclusie is dan ook, dat we allemaal in hetzelfde vervallen. Dat er altijd wel aanleidingen en argumenten zijn om ons beter te voelen dan een ander. Dat we allemaal opgescheept zitten met een ego dat ons verblindt door de euforie van overheersing, hoe kortstondig dan ook.
En daarbij spreek ik de hoop uit, dat we allemaal een bewustzijn kunnen verwerven dat ons behoedt voor al te vijandige gedragingen tegenover degenen die net zo hard met goed en kwaad worstelen als wijzelf.
Tot wat voor een verbeelding deze ijdele gedachten hebben geleid, toon ik u bijgaand. Geinspireerd door mijn favoriete artiest, Mark Rothko, kwam ik tot een aantal abstracten, waarin ik kleur heb willen laten spreken. Van zwart tot wit. Of u het goed of slecht vindt, kunt u hopelijk bepalen zonder een schuilplaats te zoeken bij kunstige wijsgeren die u zijn voorgegaan in de strijd. Ik deel met u slechts het gevecht, dat kleur tot resultaat had.
Alle goeds,
uw kather
Geen opmerkingen:
Een reactie posten